Nuk ka asnjë dyshim se kush do të fitojë zgjedhjet serbe të dielën, shkruan Politico. Presidenti Aleksandar Vuçiq do të triumfojë edhe një herë. Por një pyetje e madhe qëndron mbi vendin ballkanik: A mund të qëndrojë Vuçiç në marrëdhënie miqësore me Moskën dhe BE-në pas pushtimit të Ukrainës nga Rusia?
Sondazhi tregon Vuçiqin dhe Partinë e tij konservatore Progresive Serbe (SNS) dhjetëra pikë përpara rivalëve të tyre ndërsa vendi mban zgjedhjet presidenciale, parlamentare dhe komunale në të njëjtën ditë.
Vuçiq ka qenë figura dominuese politike në Serbi gjatë dekadës së fundit. Gjatë asaj kohe, ai është akuzuar gjithnjë e më shumë për sundim autokratik, i nxitur nga mediat masive miqësore ndaj qeverisë dhe nga kapja e shtetit.
Por ndërsa zotërimi i tij në skenën e brendshme politike është afër absolute, Vuçiq e gjen veten në një pozicion jashtëzakonisht të pakëndshëm në skenën ndërkombëtare për shkak të luftës së Rusisë në Ukrainë.
Gjatë kohës së tij në pushtet, Vuçiç ka mbajtur lidhje të ngushta si me BE-në ashtu edhe me Rusinë, duke e zhvendosur besnikërinë e tij mes të dyjave sa herë që shihte një mundësi për të nxjerrë përfitime dhe mbështetje më të madhe për Serbinë.
Tani ai është nën presion për të zgjedhur një anë.
Pasi fillimisht qëndroi i heshtur për krizën në Ukrainë, Beogradi në fund mbështeti një rezolutë të OKB-së që dënon pushtimin e Vladimir Putinit, por ajo ka refuzuar të bashkohet me sanksionet perëndimore kundër Kremlinit.
BE-ja e ka bërë të qartë se pret që kandidatët për anëtarësim, si Serbia, të ndjekin linjën e saj të sanksioneve dhe politikën e jashtme në përgjithësi.
Mënyra se si Vuçiq lundron në këtë peizazh gjeopolitik do të jetë sfida përcaktuese e mandatit të tij të ardhshëm.
Të huajt shpesh i ngatërrojnë lidhjet e ngushta të Beogradit me Moskën si dëshmi të një rusofilie të qëndrueshme midis klasës politike të Serbisë dhe shoqërisë më të gjerë. Por e vërteta është shumë më pragmatike: Serbia është pothuajse tërësisht e varur nga gazi rus, të cilin e merr me një çmim special të ulët. Pro-rusët e zjarrtë janë një pakicë e zëshme që marrin mbulim joproporcional mediatik.
Kjo pasqyrohet në një studim të lëshuar më parë këtë javë nga agjencia e sondazheve me qendër në Beograd Demostat.
E pyetur nëse Serbia duhet të anashkalojë Rusinë apo BE-në për krizën e Ukrainës, 50 për qind e të anketuarve thanë se vendi duhet të mbetet neutral, edhe nëse një qëndrim i tillë do të shkaktonte sanksione dhe mungesë mallrash në një shkallë të ngjashme me ato të përjetuara gjatë luftërave ballkanike të vitet 1990. Vetëm 21 dhe 13 përqind mbështetën respektivisht Rusinë ose Evropën.
Studiuesi kryesor i Demostat-it, Srecko Mihailovic, tha se kjo preferencë për neutralitetin pasqyron një prirje të rrënjosur thellë, afatgjatë që shkon prapa në udhëheqjen e Jugosllavisë të lëvizjes së paangazhuar gjatë Luftës së Ftohtë.
“Koncepti i neutralitetit dhe mosangazhimit të bllokut qëndron në mendjet e qytetarëve serbë, pavarësisht nga gjithçka që ka ndodhur ndërkohë”, tha Mihailovic. “Një numër i konsiderueshëm e kanë mbështetur gjithmonë neutralitetin, pavarësisht nga pasojat.”
Disa analistë kanë sugjeruar se ndjenja pro-ruse në mesin e popullatës së përgjithshme është kryesisht rezultat i mbulimit të tërbuar të medias pro-Kremlinit në tabloidet, stacionet televizive dhe media të tjera miqësore ndaj qeverisë.
Nëse kjo është e vërtetë, një ndjenjë e tillë teorikisht mund të zvogëlohet nëse qeveria urdhëron kanalet e saj mediatike të fillojnë të dërgojnë një mesazh tjetër.
Por nëse Vuçiç do të donte të përqafonte plotësisht BE-në dhe Perëndimin, mbetet një pyetje e hapur.
Brukseli mund të testojë vullnetin e tij në disa mënyra – duke i ofruar Serbisë stimuj më të mëdhenj për të përparuar në bisedimet e saj të gjata të anëtarësimit në BE dhe duke ofruar mbështetje për të hequr vendin nga varësia e tij energjetike nga Rusia.
Në fillim të këtij muaji, BE ndërmori hapa në frontin e fundit duke u ofruar shteteve të Ballkanit Perëndimor mundësinë për t’u bashkuar me blerjet e saj vullnetare të përbashkëta të gazit natyror të lëngshëm.
Në frontin politik, një perspektivë më realiste e anëtarësimit në BE do t’i jepte Vuçiqit një narrativë pozitive për t’ua shitur votuesve të tij. Dhe mund të jetë një fitore e madhe për bllokun nëse merr një vend kyç nga fqinjët e tij në kampin e tij.
“Unë mendoj se është në interesin e BE-së që t’i luajë gjërat në mënyrë të zgjuar dhe të sigurohet që Serbia të ankorohet në BE”, tha Tena Prelec, një bashkëpunëtore hulumtuese në Departamentin e Politikës dhe Marrëdhënieve Ndërkombëtare në Universitetin e Oksfordit. e specializuar në Ballkanin Perëndimor.
“Karotat duhet të jenë më të mëdha se shkopinjtë, mesazhet pozitive duhet të jenë së pari dhe duhet të arrijnë te popullata serbe”, tha Prelec.
Megjithatë, shtoi Prelec, blloku duhet të ishte gjithashtu i qartë me anëtarët e mundshëm se nuk do të mbyllë një sy nëse ata nuk arrijnë të përmbushin standardet kryesore demokratike.
“Duhet të ketë gjithashtu një sinjal se zgjerimi i BE është atje për ata që respektojnë dhe jo për ata që nuk e bëjnë këtë – shpërblime dhe ndëshkime të qarta – të cilat ne nuk i kemi pasur për një kohë të gjatë”, tha Prelec.
