Zgjedhjet për Parlamentin Evropian janë hapur këtë të enjte të 6 qershorit me qytetarët e Holandës që po iu drejtohen qendrave të votimit.
Gjatë tre ditëve të ardhshme, 26 vendet e tjera anëtare do të ndjekin në mënyrë progresive shembullin, duke dhënë një shfaqje demokratike ndërkufitare që do të kulmojë të dielën në mbrëmje.
Zgjedhjet vijnë në një kohë të pasigurt për bllokun, i cili në harkun kohor të disa viteve është goditur me kriza të njëpasnjëshme, që kanë riformuar thellësisht politikat e tij, duke sfiduar besimet e tij dhe thelluar frikën e tij ekzistenciale.
Ndërsa evropianët përgatisin fletëvotimet e tyre, konflikti më i madh i armatosur në kontinent që nga Lufta e Dytë Botërore vazhdon në Ukrainë, një vend që kufizohet me katër shtete anëtare dhe synon të bashkohet një ditë në radhët e unionit.
Kjo ka bërë që qeveritë e BE-së të përpiqen të gjejnë para shtesë për të rritur aftësitë e tyre mbrojtëse, një detyrë e shpërfillur për dekada nën vetëkënaqësinë e kohës së paqes.
Megjithëse mundësia e një sulmi rus është një shkak në rritje për shqetësim, veçanërisht në frontin lindor, ku kujtimet e pushtimit sovjetik ende rezonojnë, evropianët janë para së gjithash të shqetësuar për ndikimin e menjëhershëm dhe të prekshëm që kjo dhe kriza të tjera kanë shkaktuar në jetën e tyre të përditshme.
Çmimet e larta të konsumit, humbja e fuqisë blerëse, rritja e pabarazive sociale dhe rritja e inflacionit janë në krye të mendimeve për votuesit teksa shkojnë drejt qendrave të votimit.
Por tema të tjera të nxehta lidhen drejtpërdrejt për rolin e BE-së dhe e vënë përgjegjësinë e saj nën qendër të vëmendjes.
Rritja e kërkesave për azil – rreth 1.14 milionë në 2023, niveli më i lartë në shtatë vjet – ushtron presion mbi reformën e sapo miratuar të bllokut për migracionin për të dhënë rezultate të shpejta, edhe nëse legjislacioni do të marrë dy vjet për të hyrë në fuqi.
Reagimi kundër Marrëveshjes së Gjelbër, përfshirë më së miri në protestat e fermerëve, bie në kundërshtim me efektet përkeqësuese të ndryshimeve klimatike – 2023 ishte viti më i nxehtë i regjistruar.
Humbja e konkurrencës përballë Shteteve të Bashkuara dhe Kinës ekspozon flukset e mangëta të investimeve të BE-së dhe nxit kërkesat për huamarrje të përbashkët, konsolidim biznesi dhe rregullim financiar.
Këto shqetësime pasohen nga lufta Izrael-Hamas, e cila ka nxitur kontestime të furishme mes të rinjve evropianë; ndryshimet demografike që parashikojnë plakjen dhe tkurrjen e fuqisë punëtore; mospërfillja e vazhdueshme për sundimin e ligjit; kërcënimi i ndërhyrjes, dezinformimit dhe sabotimit të huaj; dhe një valë sulmesh tronditëse kundër politikanëve, duke përfshirë një atentat ndaj kryeministrit të Sllovakisë.
Ekspertët dhe vëzhguesit kanë rishfaqur termin “polikrizë” për të përcaktuar gjendjen e paqëndrueshme të punëve në vitet 2020.
Një fenomen “ku krizat e ndryshme ndërveprojnë në mënyrë të tillë që ndikimi i përgjithshëm e tejkalon shumën e secilës pjesë”, siç shprehet Forumi Ekonomik Botëror.
Tensionet
Në këtë sfond të zymtë, rreth 373 milionë votues me të drejtë vote do të drejtohen në qendrat e votimit për të zgjedhur 720 anëtarët e Parlamentit Evropian, mandati i të cilëve do të zgjasë pesë vjet dhe do të ndikojë në legjislacionin që synon të adresojë sfidat në rritje që përballojnë bllokun.
Nuk është çudi që narrativa kryesore e këtij cikli zgjedhor ka qenë ngritja e partive të djathta të forta dhe të ekstremit të djathtë, pasi këto forca, me propozimet e tyre radikale dhe të paprovuara, priren të përparojnë në kohë ankthi dhe dëshpërimi.
Tubimi Kombëtar i Francës ( Rassemblement National), Vëllezërit e Italisë (Fratelli d’Italia), Partia e Lirisë së Holandës (Partij voor de Vrijheid), Interesi Flaman i Belgjikës (Vlaams Belang) dhe Partia e Lirisë së Austrisë (Freiheitliche Partei Österreichs) janë ndër ato që parashikohen të performojnë mirë dhe të rrisin përfaqësimin e tyre në Bruksel.
Me liberalët dhe të gjelbërt që do të humbasin vendet dhe socialistët që pritet të ruajnë pjesën e tyre aktuale, tendencat parashikojnë një kthesë djathtas.
Por se sa ndikim do të ketë e djathta ekstreme është supozimi i kujtdo.
Përjashtimi i Alternativës për Gjermaninë (AfD) nga grupi i ekstremit të djathtë Identiteti dhe Demokracia (ID) në Parlamentin Evropian, i nxitur pasi kandidati kryesor i saj tha se jo të gjithë anëtarët e SS-së ishin kriminelë, zbuloi përçarjet midis fraksioneve nacionaliste.
Debakli i AfD-së shkaktoi një stuhi spekulimesh se si partitë e djathta të forta dhe të ekstremit të djathtë do të riorganizohen në legjislaturën e ardhshme, me të gjithë sytë nga kryeministrja italiane, Giorgia Meloni, si ndërmjetësja e fuqishme e pushtetit.
Marine Le Pen e Francës dhe Viktor Orbán i Hungarisë kanë lobuar te kryeministrja për të krijuar një grup më të gjerë të forcave nacionaliste, euroskeptike, të cilat mund të bëhen lehtësisht i dyti më i madhi.
Ndikimi në rritje i Melonit është përhapur gjithashtu në rrjedhën kryesore.
Ursula von der Leyen, e cila po konkurron për një mandat të dytë në krye të Komisionit Evropian, ka tërhequr publikisht lideren italiane për të siguruar që eurodeputetët e saj të votojnë në favor të presidentes.
Kjo uverturë, megjithatë, rrezikon të rezultojë me rezultate të kundërta, sepse i largon partitë centriste që deri më tani kanë mbështetur agjendën e von der Leyen – dhe që asaj i nevojiten për riemërimin e saj.
Manovrimi i Von der Leyen mund të jetë, në fakt, tema e vërtetë e këtij cikli elektoral.
Familja e saj politike, Partia Popullore Evropiane e qendrës së djathtë (EPP), është afruar gradualisht me disa pozicione të pakicës së ekstremit të djathtë, më së shumti për të ulur, apo edhe për të rrëzuar rregulloren mjedisore.
Progresistët janë të indinjuar nga ky afrim, për të cilin thonë se normalizon politikat reaksionare, çmonton kordonin sanitar dhe shkurton shtyllat themeluese të sindikatës.
Ndërsa “koalicioni i madh” tradicional i partive pro-evropiane pritet të ruajë shumicën e tij qeverisëse, EPP, si formacioni më i madh, mund ta prishë vetë këtë marrëveshje të qëndrueshme, duke u rreshtuar rast pas rasti me ato në të djathtë të saj.
Muajin e kaluar, EPP refuzoi të nënshkruante një deklaratë të përbashkët që dënonte dhunën politike që përfshinte një angazhim për të mos bashkëpunuar kurrë me “partitë radikale në asnjë nivel”.
Këto ngjarje kanë ndezur tensionet në prag të zgjedhjeve, duke shkaktuar akuza të ashpra.
Tendosja do të arrijë kulmin kur von der Leyen përballet me seancën e konfirmimit të saj (të mundshëm) në shtator, testi i parë politik për Parlamentin e ri Evropian, i cili ka të ngjarë të jetë më i zhurmshmi në historinë e bllokut.
Por përpara se të ndodhë gjithçka, evropianët duhet të votojnë. /AP
