Prodhimi i armëve në Ballkanin Perëndimor po lulëzon, thuhet në një pjesë të analizës së gazetës Economist, në të cilën shkruajnë edhe për Ukrainën, e cila është një treg i vërtetë për industrinë e këtyre vendeve.
Terroristët dhe kriminelët gëzonin armë të shumta pas shpërbërjes së Jugosllavisë në vitet 1990. Tani është radha e qeverive perëndimore, shkruan kjo gazetë.
Eksportet serbe të armëve janë katërfishuar që nga viti 2020 – rreth 800 milionë euro nga municionet e tyre kanë shkuar në Ukrainë që nga pushtimi. Eksportet e BeH në katër muajt e parë të 2024 pothuajse u dyfishuan në krahasim me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar.
Fabrikat e tyre të municionit punojnë gjatë gjithë orarit, tha Jasmin Mujanoviq nga Instituti për Strategji dhe Politika New Lines, një qendër kërkimore.
Gjatë Luftës së Ftohtë, Jugosllavia kishte një ushtri të madhe të mbështetur nga një kompleks i madh ushtarako-industrial. Mbetjet e industrisë së mbrojtjes tani janë të përqendruara në BiH dhe Serbi, të cilat përbëjnë mbi 90 përqind të eksporteve ushtarake të Ballkanit Perëndimor. Me interes të veçantë për Ukrainën dhe mbështetësit e saj është aftësia e industrisë për të prodhuar municione dhe pajisje të standardeve sovjetike dhe të NATO-s, shkruan ky dokument.
BeH dhe Serbia kanë ligje që i kufizojnë ata të shesin armë në zonat e luftës, por ato kanë gjetur zgjidhje përmes palëve të treta.
Amerika, për shembull, është blerësi kryesor i plumbave të prodhuar në Bosnje dhe Hercegovinë dhe të devijuar në Ukrainë. Serbia, megjithë refuzimin e vendosjes së sanksioneve ndaj Rusisë, dërgoi mijëra fishekë artilerie përmes Republikës Çeke, Turqisë dhe një sërë kompanish granatimesh. Anëtarët ballkanikë të NATO-s, Kroacia, Shqipëria, Mali i Zi dhe Maqedonia e Veriut transferuan një pjesë të madhe të stoqeve të tyre të pajisjeve të vjetra sovjetike. Raportet e fundit sugjerojnë se Kroacia mund të rinovojë tanket Kuvajtian M-84 (versioni jugosllav i T-72 Sovjetik) që do të dërgoheshin në Ukrainë, shkruan Economist.
Ata shtojnë se për disa vende, si BeH dhe Shqipëria, është një mundësi për të marrë kredi politike nga Amerika dhe Bashkimi Evropian. Siç thonë ata, Ukraina e përdor atë.
Në shkurt, presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky bëri thirrje për prodhimin e përbashkët të armëve me vendet e Ballkanit Perëndimor për të siguruar “mbijetesën” e Ukrainës. Motivet ekonomike janë gjithashtu në lojë, sugjeron Katarina Gjokiq nga Instituti Ndërkombëtar i Kërkimeve të Paqes në Stokholm.
Sipas gazetës, fabrikat e municioneve në Bosnje dhe Hercegovinë, të cilat dikur ishin në prag të mbylljes, tani janë plot.
Për presidentin serb Aleksandar Vuçiq, shitja e armëve në Ukrainë është pjesë e një akti delikat balancues midis Perëndimit dhe Rusisë.
“Më pëlqen kur eksportojmë armë, është një hyrje e pastër e valutës së huaj”, tha një herë Vuçiq.
Në korrik, Amnesty International, një organizatë për të drejtat e njeriut, raportoi se kishte gjetur sasi të mëdha armësh serbe në Sudanin e shkatërruar nga lufta. Një hetim nga BIRN dhe Haaretz, një gazetë izraelite, zbuloi një rritje të armëve serbe që dërgoheshin në Izrael që nga sulmi i tetorit 2023.
Milorad Dodik, president i Bosnjës dhe Hercegovinës. i njësisë së RS-së kritikon shitjen e armëve në Ukrainë. Disa serbë të këtij entiteti shkuan të luftojnë për Rusinë. Të tjerët në rajon shqetësohen për importet e armëve të Serbisë, jo për eksportet e tyre: blerja e fundit e avionëve luftarakë Rafale të prodhimit francez i kënaqi qeveritë perëndimore, por tronditi Kroacinë dhe Kosovën.
Sido që të jetë, dekada pas përfundimit të luftërave që pasuan shpërbërjen e Jugosllavisë, prodhimi i armëve në Ballkan është ende i fuqishëm, përfundon Economist.
