“Besohet se kritikat më të ashpra të Shteteve të Bashkuara dhe Bashkimit Evropian drejtuar Serbisë për shkak të marrëdhënieve të saj me Rusinë mund ta shtyjnë më tej Beogradin në krahët e Moskës”, është mendimi i Charles Kapchan, një diplomat amerikan në pension, i cili interpretoi Reagimet e aktorëve ndërkombëtarë ndaj takimeve si ai i presidentit rus Vladimir Putin dhe zëvendëskryeministrit të Serbisë Aleksandar Vulin, të mbajtura të mërkurën në qytetin rus të Vladivostok.
Kapchan beson se Uashingtoni dhe Brukseli po përpiqen të mbajnë marrëdhënie të mira me Serbinë, duke shpresuar se kjo do të kontribuojë në largimin e saj nga Rusia.
Vulin, një zyrtar serb i cili është në listën amerikane të personave të sanksionuar, ishte në Rusinë lindore si pjesëmarrës në një forum ekonomik dy-ditor.
Aty ai i tha presidentit të vendit, i cili është objektiv i sanksioneve ndërkombëtare për shkak të agresionit të saj ndaj fqinjit të saj Ukrainës, se Serbia është një aleate e Rusisë, e cila kurrë nuk do të vendosë sanksione ndaj saj dhe nuk do të bëhet anëtare e Aleancës së Atlantikut të Veriut. (NATO).
“Duke qëndruar në Vladivostok, Vulin po përdor forumet ruse si një platformë për të demonstruar dhe nxjerrë në pah perceptimin se Serbia ka mbetur me Rusinë,” tha për Zërin e Amerikës Richard Kremer, një ekspert në Institutin Amerikan për Kërkime të Politikës së Jashtme (FPRI).
Qëndrimi proverbial i përmbajtur i Shteteve të Bashkuara ndaj marrëdhënieve të autoriteteve serbe me Rusinë ngre dyshime për strategjinë e administratës amerikane për Ballkanin Perëndimor.
“Ose më keq. Kjo do të thotë se mund të ndodhë që Shtëpia e Bardhë dhe Departamenti i Shtetit të mashtrohen lehtësisht, si dhe politikanë të shumtë të Evropës Perëndimore, dhe në fakt të besojnë se Serbia mund të bëhet një shtet i demokracisë funksionale dhe vlerave liberal-demokratike, të cilat përpiqen për lidhje më të ngushta me Perëndimi, në krahasim me ato me Rusinë dhe Kinën”, pohon eksperti amerikan.
Serbia, vend kandidat për anëtarësim në Bashkimin Evropian, sipas konkluzioneve të vëzhguesve ndërkombëtarë, ka vite që është duke u rikthyer në sferën e të drejtave dhe lirive të njeriut.
Në të njëjtën kohë, ajo refuzon të respektojë sanksionet perëndimore të vendosura ndaj Rusisë për agresionin e saj brutal ushtarak kundër Ukrainës, tashmë në vitin e tretë.
Përveç kësaj, ajo mban lidhje të ngushta politiko-ekonomike-ushtarake me Rusinë dhe merr mbështetje për politikën e saj në lidhje me Kosovën, një ish krahinë, pavarësinë e së cilës nuk e njeh, dhe çështje të tjera me interes.
“Nëse Rusia nuk do të kishte kryer një pushtim të gjithanshëm, ajo vizitë ndoshta nuk do të kishte shkaktuar kaq shumë interes. Nga këndvështrimi i Kremlinit – përderisa autoritetet serbe janë të gatshme të ‘puthin dorën e perandorit’, statusi i tij si shtet anëtar i Bashkimit Evropian do të përfitonte shumë Rusisë. “Shikoni sa dëm i ka shkaktuar Ukrainës, stabilitetit rajonal dhe unitetit të Bashkimit Evropian, kryeministri hungarez Viktor Orbán”, thekson Kremer.
Bëhet e ditur se një nga temat e bisedës mes Putinit dhe Vulin, për të cilën presidenti rus theksoi, është kontrata e furnizimit me gaz ndërmjet Rusisë dhe Serbisë, e cila duhet të skadojë në mars të vitit 2025.
Kremer e sheh atë si një frikë potenciale ndaj Rusisë në lidhje me përpjekjet e mundshme të Serbisë për të reduktuar varësinë e saj nga burimet ruse të energjisë, gjë që i jep shtetit rus një avantazh në marrëdhëniet mes dy vendeve.
“Zyra e Vulin nuk ka bërë reklamë për këtë. Kjo është një temë shumë e ndjeshme për të dyja palët, sepse Serbia importon 25 për qind të sasisë totale të gazit dhe naftës nga Rusia. Megjithatë, me funksionimin e interkonjektorit midis Bullgarisë dhe Greqisë, Serbia ka potencial për diversifikim – sepse ai sistem do të mundësonte rrjedhjen e gazit nga Azerbajxhani ose nga Greqia. Ka mundësi që deklarata e Putinit të ketë qenë një paralajmërim proverbial”, beson eksperti i Institutit Amerikan për Kërkime të Politikës së Jashtme.
Rëndësia e diversifikimit të gazit dhe reduktimi i varësisë energjetike të Serbisë nga Rusia vihet në dukje shpesh nga aktorët ndërkombëtarë të udhëhequr nga Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian.
Besohet se kjo do të mundësonte edhe zvogëlimin e ndikimit rus në Ballkan, gjë që e vështirëson zgjidhjen e çështjeve të hapura, siç janë ato ndërmjet Kosovës dhe Serbisë apo jostabiliteti dhe mosfunksionimi brenda Bosnjë-Hercegovinës.
Meqë ra fjala, largimi i zëvendëskryeministrit serb në Rusi pasoi vizitën e shtetarëve dhe diplomatëve të shumtë perëndimorë në Beograd gjatë javëve të fundit, e cila nga një pjesë e opinionit ndërkombëtar u interpretua si një formë përpjekjeje për të fituar më shumë Serbinë.
Charles Kapchan, një bashkëpunëtor i lartë në Këshillin joqeveritar për Punët e Jashtme, është i bindur megjithatë se qëndrimi i një shtetari serb në Rusi nuk përfaqëson thjesht kontrollin e dëmtimit të mundshëm në marrëdhëniet serbo-ruse.
“Qeveria serbe brenda një dite kërkon të thellojë lidhjet me Evropën dhe Shtetet e Bashkuara. Pastaj në të dytën, ai investon në marrëdhënie të ngushta me Rusinë dhe Kinën. Vuçiq është i zoti në adresimin e audiencave të ndryshme dhe përpjekjeve për të forcuar ndikimin duke u distancuar nga marrëveshja me Perëndimin dhe, nga ana tjetër, Rusinë dhe Kinën. Mos harroni se Beogradi dënoi pushtimin rus në Ukrainë, duke refuzuar në të njëjtën kohë të vendosë sanksione”, kujton ish-këshilltari special për Evropën në administratën e ish-presidentit Barack Obama.
Serbia, kandidate për anëtarësim në BE, është në procesin e negociatave për anëtarësim për të njëmbëdhjetin vit.
Që nga viti 2021, në këtë kuptim, nuk ka pasur zhvillime në progresin e vendit, i cili, me gjithë ftesat e partnerëve, nuk është pajtuar asnjëherë me politikën ndëshkuese të Perëndimit ndaj Rusisë.
Gjithashtu, sipas vlerësimeve vjetore të Komisionit Evropian, ai nuk regjistron efektet e nevojshme në proceset reformuese.
