Ndërsa lufta në Ukrainë po vazhdon, tensionet janë përshkallëzuar në një pjesë tjetër të Evropës, shkruanCNBC, duke shtuar se analistët kanë shprehur shqetësimin se marrëdhëniet mes Serbisë dhe Kosovës mund të kthehen në një konflikt të armatosur.
Kanë kaluar njëzet muaj që kur Rusia filloi pushtimin e saj në Ukrainë dhe ajo mbetet fokusi kryesor i fuqive perëndimore që duan të ndihmojnë Kievin të rivendosë integritetin e saj territorial.
Megjithatë, në të njëjtën kohë, tensionet janë përshkallëzuar në një pjesë tjetër të Evropës që mbetet shumë e paqëndrueshme pas konfliktit brutal dhe kompleks që shpërtheu në vitet 1990.
Analistët kanë shprehur shqetësimin se marrëdhëniet ndërmjet Serbisë dhe Kosovës janë bërë gjithnjë e më armiqësore muajt e fundit. Dhuna shpërtheu në veri të Kosovës në shtator dhe Beogradi u përgjigj duke forcuar ushtrinë në kufi me fqinjin e tij.
Tani ka shqetësime se paqëndrueshmëria në këtë rajon të Evropës Juglindore mund të përshkallëzohet në konflikt të armatosur pasi bota është shpërqendruar nga lufta në Ukrainë.
Duke marrë parasysh kontekstin aktual politik dhe të sigurisë, analistët thonë se shpërthimi i dhunës në veri të Kosovës “duhet të shkaktojë alarm”.
“Zgjidhja e mosmarrëveshjes ndërmjet Kosovës dhe Serbisë nuk është më vetëm një çështje politike, por një çështje serioze e sigurisë për rajonin dhe Evropën”, shkruan së fundi Engjellishe Morina dhe Majda Ruge, studiues të lartë në Këshillin Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë (ECFR).
“Për SHBA-në dhe BE-në, zgjedhja nuk është më vetëm ndërmjet dështimit dhe suksesit të dialogut, por ndërmjet stabilitetit dhe përshkallëzimit të mëtejshëm të dhunës, veçanërisht nëse më në fund nuk e njohin rolin e Beogradit në destabilizimin e Kosovës dhe marrin një qëndrim më të fortë dhe qasje për t’u përballur me të”
Armiqësia e hapur
Një pikë kthese kryesore e kohëve të fundit ishin zgjedhjet lokale në pranverë, në të cilat shqiptarët etnikë u zgjodhën në një numër komunash në veri të Kosovës. Rezultatet ndezën zemërim në mesin e serbëve etnikë të rajonit, të cilët bojkotuan votimin, duke thënë se kërkesat e tyre për autonomi më të madhe nuk ishin përmbushur.
Tensionet u rritën më tej gjatë verës dhe shpërthyen në fund të shtatorit pas një shkëmbimi zjarri midis një grupi të armatosur rëndë të serbëve etnikë dhe Forcave Speciale të Policisë së Kosovës në fshatin Banjskë në veri të Kosovës, në të cilën u vranë një polic dhe tre persona të armatosur.
NATO ka pasur një mision paqeruajtës në Kosovë që nga viti 1999 pas një konflikti të përgjakshëm midis shqiptarëve etnikë të vënë kundër serbëve etnikë dhe qeverisë jugosllave në vitin 1998. Aleanca ushtarake iu përgjigj incidentit të shtatorit duke dërguar paqeruajtës shtesë në rajon, ndërsa Serbia rriti praninë e saj ushtarake përgjatë kufirit me Kosovën.
Lëvizja ndezi alarmin midis zyrtarëve amerikanë dhe evropianë, të cilët shprehën shqetësim të thellë për dhunën dhe ngritjen “e paprecedentë” të forcave ushtarake, siç e përshkroi Shtëpia e Bardhë.
Serbia ka mohuar një grumbullim ushtarak pranë kufirit të Kosovës, duke thënë se nuk ka ndërmend të pushtojë. Megjithatë, në fillim të kësaj jave, zyrtarë të lartë ushtarakë serbë thanë se numri i trupave përgjatë kufirit ishte përgjysmuar në rreth 4,500, duke pranuar se ata kishin rritur praninë ushtarake për afërsisht dyfishin e këtij numri pas dhunës në Banjskë.
Presidenti serb Aleksandar Vuçiç gjithashtu kërkoi të qetësonte Perëndimin, duke i thënë Financial Times fundjavën e kaluar se ai nuk kishte ndërmend të urdhëronte trupat të kalonin kufirin në Kosovë, duke thënë se do të ishte kundërproduktive ndaj aspiratave të Beogradit për t’u bashkuar me BE.
“Pse kjo do të ishte e dobishme për Beogradin?”, pyeti Vuçiq. “Të shkatërrojmë pozicionin tonë që kemi ndërtuar prej një viti? Të shkatërrohet kjo në një ditë? Serbia nuk dëshiron luftë”, ka thënë ai, sipas gazetës.
Pavarësisht këtyre garancive, analistët e sigurisë thonë se situata në rajon është si një kuti shkrepëseje, me potencialin për të ndezur edhe nga shkëndijat më të vogla.
“Nga luftërat zero tokësore në Evropë, ne mund të shohim dy shumë shpejt,” tha Jan Bremer, themeluesi i Grupit Eurasia.
Ai i krahasoi tensionet me konfliktin e shtatorit midis Armenisë dhe Azerbajxhanit, i cili arriti kulmin kur ushtria azere pushtoi rajonin e diskutueshëm të Nagorno-Karabakut në një ofensivë të shpejtë me pak ndërhyrje nga jashtë.
Engjellushe Morina dhe Majda Ruge nga qendra kërkimore ECFR thanë javën e kaluar se “incidentet e dhunshme në veri kanë minuar procesin tashmë të vështirë të dialogut midis Serbisë dhe Kosovës gjatë vitit të kaluar”.
“Presidenti serb Aleksandar Vuçiq përdori dhunën për të sfiduar autoritetin e Kosovës në veri dhe për të mbrojtur autonominë e katër komunave veriore, e cila do t’i lejonte Serbisë të ndërhynte në punët e brendshme të Kosovës përmes përfaqësuesve të saj.
Morina dhe Ruge vunë në dukje se Vuçiq e karakterizoi incidentin e fundit të dhunshëm në veri të Kosovës si një akt legjitim të rezistencës nga serbët vendas, por se lloji dhe sasia e armëve të konfiskuara pas incidentit “sugjerojnë se ky është një operacion më i madh, i koordinuar luftarak që synon destabilizimin Rajoni.”
Në të kundërt, Andrius Tursa, këshilltar për Evropën Qendrore dhe Lindore në Teneo, beson se “një ofensivë e drejtpërdrejtë ushtarake nga ushtria serbe në veri të Kosovës nuk ka gjasa për shkak të pranisë së forcave paqeruajtëse të NATO-s dhe rrezikut të sanksioneve ndëshkuese nga perëndimi. rezultat i një veprimi të tillë”.
Nga një këndvështrim politik, shton ai, “të rrahurat e shpatave në një kohë kur Beogradi po përballet me pyetje të pakëndshme lidhur me sulmin ndaj Banjskës, ka rritur perceptimin perëndimor për Serbinë si një aktor destabilizues.”
Tursa beson se përveç nevojës urgjente për de-përshkallëzimin, perspektivat për një zgjidhje më të qëndrueshme të konfliktit të gjatë midis dy palëve janë të dobëta.
Ai shtoi se marrëveshja në fillim të këtij viti që synon normalizimin e marrëdhënieve deri më tani ka rezultuar e paefektshme dhe se asnjëra palë nuk duket e gatshme të bëjë kompromis për “çështjet themelore siç janë sovraniteti i Kosovës dhe të drejtat e pakicave etnike në veri të Kosovës”.
