Ky rajon, sipas të gjitha gjasave, mbetet një “fuçi baruti”. Prej dekadash ne kërkojmë shkaqet e gabimeve, lëshimeve dhe dështimeve për të përfunduar punën e nisur, por nuk i gjejmë apo i analizojmë në mënyrë të pamjaftueshme, duke nxjerrë mësime. Për shkak të njohësve të dështimeve serbe, diversantëve të perspektivës evropiane dhe “patriotëve” të prirur për të shkaktuar trazira, shumica e qytetarëve të Serbisë dhe komunitetit serb në Kosovë nuk e shohin fundin e gjendjes shumëvjeçare (joformale) të jashtëzakonshme dhe stresit. Stabilizimi i situatës së sigurisë filloi, për arsye të panjohura, në fund të muajit maj, në territorin e veriut të Kosovës.
Shkruar nga: Petar Radojçiq, gjenerallejtënant në pension dhe nënkryetar i SDS
E premtja, 26 maj 2023 do të mbahet mend për përpjekjen e dështuar (atëherë, ende) të presidentit të Partisë Progresive Serbe (SNS) dhe Republikës së Serbisë, Aleksandar Vuçiq, për t’iu drejtuar (në histori) tubimit më të madh të të ardhurve dhe shtetas të ndaluar, duke përfshirë (përmes) 5000 banorë nga veriu i Kosovës, por edhe për shkak të lëvizjes (e pritshme) të njëanshme të kryeministrit të Kosovës Albin Kurti, i cili, me ndihmën e policëve të Kosovës, u siguroi kryetarëve të sapozgjedhur shqiptarë qasje në objektet zyrtare të katër komunave me shumicë serbe. Ndërhyrja e dhunshme në objektet e komunës ishte arsye e mjaftueshme që “komandanti i përgjithshëm” të vendoste njësitë e ushtrisë serbe aty ku ishte e nevojshme(?).
Pritej që pas kthimit nga Beogradi, përkrahësit e politikës së Vuçiqit të vetëorganizoheshin dhe të kundërshtonin vendimin e Kurtit. Kështu ndodhi. Tensionet u ngritën sërish në pikën e vlimit. Më shumë se 50 demonstrues dhe 30 pjesëtarë të KFOR-it janë lënduar në konfliktin fizik të pjesëtarëve të Policisë së Kosovës dhe KFOR-it me qytetarët e grumbulluar, në mesin e të cilëve kishte edhe mjaft të rinj të maskuar agresivë. Mes të plagosurve ka edhe policë. Në Zveçan janë arrestuar dhe ndaluar dy persona të dyshuar për sulme dhe dhunë ndaj ushtarëve të KFOR-it.
Protezat vazhduan…
Konflikti mes serbëve dhe anëtarëve të KFOR-it (NATO), pas një dekade të marrëdhënieve relativisht paqësore, është shqetësues. Konfrontimi i mëtejshëm nuk duhet të jetë opsion, sepse një konflikt i drejtpërdrejtë me forcat e NATO-s do të kishte pasoja të pakuptueshme, si për serbët në Kosovë, ashtu edhe për të gjithë qytetarët e Serbisë. Nuk kemi nevojë për kaos të ri! E kemi përjetuar në fillim dhe në fund të viteve nëntëdhjetë dhe e dimë epilogun – viktima, kampe refugjatësh dhe jetë të shkatërruara. Ky mund të jetë kulmi i menaxhimit të pasuksesshëm të Vuçiqit të politikës kosovare, në të cilin ai u ndoq verbërisht nga përfaqësuesit e “Listës Serbe”. Jemi një hap larg përkeqësimit të mëtejshëm dhe humbjes së shansit për t’u bërë një vend normal.
Pritej që zyrtarët e Beogradit dhe Prishtinës të akuzonin njëri-tjetrin për përshkallëzimin e dhunës dhe që vetëm dy muaj më pas, me ndërmjetësimin e Bashkimit Evropian (BE), të miratohej plani për normalizimin e marrëdhënieve nga të dyja anët. Kush është në fakt nxitësi i konfliktit? Ka kohë që është e qartë se kryeministri i Kosovës, Kurti, nuk është i interesuar të bëjë asnjë lëshim ndaj atyre që përfaqësojnë interesat serbe. Përkundrazi, të krijohet përshtypja se si një burrë shteti i pandalshëm pa shtet sfidon bashkësinë ndërkombëtare (perëndimore), përfshirë edhe SHBA-në. Mirëpo, me largimin nga institucionet e Kosovës dhe bojkotimin e zgjedhjeve, serbët e rrezikuan veten e tyre, duke krijuar një vakum sigurie dhe duke u lënë hapësirë shqiptarëve të veprojnë, edhe kur është e qartë se Serbia nuk ka më asnjë autoritet në Kosovë.
Përveç qëndrimit (deri më tani) tolerant të BE-së dhe vendeve të Kuintit (kryesisht SHBA-së) ndaj lëvizjeve të njëanshme të autoriteteve të Kosovës, presidenti i Serbisë ka kontribuar edhe në situatën e krijuar rishtazi (e cila mund të dalë nga kontrollin), duke ushtruar ndikim në vendimet e përfaqësuesve të komunitetit serb. Ai shpesh nxiti tensione me deklaratat e tij dhe më pas bëri thirrje për ruajtjen e paqes dhe sigurisë. Ndërsa në rolin e negociatorit, gjatë negociatave dhjetëvjeçare me përfaqësuesit e Prishtinës, ai po kërkonte zgjidhje kompromisi, përveç ngritjes së vazhdueshme të gatishmërisë luftarake të ushtrisë, Serbinë e vuri në pozitë që të jepte gjithçka që kishte. (Ai) u angazhua dhe, në këmbim, nuk mori asgjë. Si ndikoi në jetën e komunitetit serb në Kosovë? Shkatërruese – ka gjithnjë e më pak serbë në atë zonë. Kjo është në favor të Perëndimit. Kjo është arsyeja pse ata tolerojnë politikën e tij oportuniste dhe retorikën radikale, të mbështetur shpesh nga ofendimet ndaj zyrtarëve të BE-së dhe vendeve të Kuintit.
Kush i përshtatet më mirë gjendjes aktuale – Vuçiq apo Kurti? Sipas të gjitha gjasave u përshtatet të dyve sepse secili ka interesat e veta. Kur shikohet “pamja më e madhe”, të krijohet përshtypja se vendimet e Kurtit dhe veprimet e shqiptarëve i dhanë mundësi presidentit të Serbisë që të largojë vëmendjen e opinionit ndërkombëtar dhe qytetarëve nga problemet e brendshme dhe protestat e “Serbisë kundër dhunës” për mbështetjen (gjoja) për serbët nga Kosova. Ky konkluzion mbështetet nga informacioni se gjatë mbrëmjes së 29 majit, disa qindra anëtarë të organizatave të djathta, kryesisht të rinj, ndaluan qarkullimin në autostradën afër Autokomandës në Beograd, për shkak të ndërlikimit të situatës në Kosovë. Mbrëmjen e 30 majit ata u mblodhën para Ambasadës Gjermane dhe më pas para Presidencës. Tubimi i radhës është paralajmëruar për të premten, më 2 qershor, në të njëjtën kohë kur është planifikuar protesta “Serbia kundër dhunës”(?).
Prioriteti i Vuçiqit është të qëndrojë në pushtet, me çdo kusht. Por cili është interesi i Kurtit për të bërë lëshime ndaj një njeriu me të cilin nuk flet – përveçse kur detyrohet? Duket se është e njëjtë me atë të fuqive të mëdha të perëndimit – besojnë se presidenti i Serbisë është ai që do të krijojë kushtet për “dorëzimin” e Kosovës. Interesant është mendimi i ish-ambasadorit amerikan në Serbi, Michael Kirbi – “Keni parasysh se mirëqenia e popullatës në veri të Kosovës nuk është faktori dominues në të menduarit as të Kurtit dhe as të Vuçiqit”.
Në rrethanat kur në tokën evropiane tashmë është ndezur një luftë, situata e rrezikshme nuk është e qëndrueshme. Domosdoshmërinë e deeskalimit të tij e tregon edhe kthesa e Perëndimit drejt Kosovës – 1) veprimet e autoriteteve të Kosovës u dënuan sepse, përkundër rezistencës së qytetarëve, ato çuan në cenimin e procesit të normalizimit të marrëdhënieve ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës; 2) kërkohet që të mos ndërmerren më hapa të njëanshëm dhe destabilizues; 3) janë marrë edhe sanksione – sipas njoftimit të ambasadorit amerikan në Prishtinë, Jeffrey Hovenier, pjesëmarrja e Forcave të Sigurisë së Kosovës në stërvitjen ushtarake “Defender 23” është anuluar, dhe SHBA-ja (në këtë moment) nuk ka entuziazëm për të mbrojtur disa nga interesat e Kosovës. Nga Qeveria e Kosovës kërkohet tërheqja e njësive speciale dhe që kryetarët e komunave të mos punojnë në objektet komunale.
